نقش عدالت توزیعی در تخصیص منابع طبیعی از منظر شریعت اسلامی

چکیده

عدالت توزیعی به‌عنوان یکی از اصول بنیادین شریعت اسلامی، نقش مهمی در مدیریت و تخصیص منابع طبیعی ایفا می‌کند. این مقاله به بررسی جامع مفهوم عدالت توزیعی از منظر شریعت اسلامی و ارتباط آن با تخصیص منابع طبیعی می‌پردازد. با استناد به منابع اصلی اسلام شامل قرآن، سنت و قواعد فقهی، اصولی همچون تسهیم عادلانه، منع احتکار، و قاعده لاضرر تحلیل شده و اهمیت آن‌ها در کاهش نابرابری‌های اجتماعی و حفظ محیط‌زیست بررسی می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که شریعت اسلامی، ضمن ارائه یک چارچوب اخلاقی، به‌عنوان یک نظام عملی و اجرایی، قابلیت مدیریت پایدار منابع طبیعی را دارد. اصول عدالت توزیعی در اسلام با در نظر گرفتن حقوق نسل‌های کنونی و آینده، نه تنها بهره‌برداری غیرمنصفانه از منابع طبیعی را ممنوع می‌کند، بلکه راهکارهایی عملی برای کاهش انحصار و تضمین دسترسی عادلانه ارائه می‌دهد. همچنین، مقایسه تطبیقی شریعت اسلامی با نظام‌های حقوقی غیر اسلامی نشان می‌دهد که دیدگاه اسلامی، با تمرکز بر عدالت و پایداری، توانایی بهتری در مواجهه با چالش‌های معاصر مدیریت منابع طبیعی دارد. این پژوهش بر اهمیت بهره‌گیری از اصول شریعت اسلامی در سیاست‌گذاری‌های مدیریتی تأکید کرده و پیشنهادهایی برای تحقق عدالت اجتماعی و توسعه پایدار ارائه می‌دهد.