بررسی فقهی- حقوقی سود ناشی از مشارکت در بازار بورس اوراق بهادار ایران
کلمات کلیدی:
بازار سرمایه, سود مشارکت, بازار بورس اوراق بهادارچکیده
پژوهش حاضر با این هدف انجام شد بررسی فقهی - حقوقی سود ناشی از معاملات در بازار بورس پرداخته و حدود آن را مشخص نماید. حضور در بورس اوراق بهادار به عنوان بازاری جهت سوددهی یکی از مواردی است که همواره مورد توجه سهامداران در این بازار است. در واقع بازار سرمایه بازاری جهت سودهی است و مشارکت سهامداران در این بازار نیز برای دستیابی به سود است. این مسئله موجب شده است تا نگرشهای فقهی و حقوقی در خصوص بازار سرمایه و سود ناشی از دسترسی به بازار بورس مورد توجه فقها و حقوقدانان باشد. از دیدگاه فقها دسترسی به بازار سرمایه و مشارکت در سود ناشی از آن شامل دو دیدگاه مخالف و موافق است. از دیدگاه مخالفان مشارکت در سود بورس به جهت عدم زحمت برای آن مصداق «اکل مال الباطل» است و برخی فقها این سود را حرام میدانند. از طرفی موافقان مشارکت در سود بازار سرمایه بر اساس بیع مالم یقبض دسترسی به این سود را مشروع دانسته و بر آن تأکید دارند. حقوقدانان نیز از طریق کارگزاریها دسترسی به این سود را مجاز دانسته و آن را مصداق فعالیت میشمارند. معاملات بورس اوراق بهادار از جمله معاملات تجاری است که مقررات سنتی قانون مدنی نمیتواند به خوبی پاسخگوی نیازهای این معاملات باشد و این معاملات صرفاً توسط کارگزاران انجام میشود و ایشان به عنوان نماینده طرفین، معاملات را انجام میدهند. این معاملات، تحت حاکمیت اصولی ازجمله اصل رقابت، اصل شفافیت اطلاعاتی، اصل ممنوعیت استفاده از اطلاعات نهانی و اصل نظارت انجام میشود. ویژگیهای معاملات و بازارهای بورس موجب شده است که قواعد عام قانون مدنی و دیگر مقررات, برای تنظیم معاملات بورس کافی نباشد. به بیان دیگر، تفاوتهای عمده بین معاملات بورس با سایر معاملات اقتضاء میکند که اصول و قواعد خاصی بر معاملات بورس حاکم باشد. معامله اوراق بهادار در فرابورس از عقود لازم و تشریفاتی محسوب میشود که امکان اعمال خیارات در این معاملات به لحاظ متفاوت بودن نحوه انجام معامله اوراق بهادار و تسویه آن در مقایسه با معاملات سنتی، مورد مناقشه قرار گرفته است. راههای پوشش ریسک عمدتاً یا از طریق انجام معاملات خاص میباشد و یا بهصورت اعمال مدیریت صحیح بر سرمایه صورت میگیرد درعینحال سیطره به هنگام ملاحظات شرعی و حقوقی بر بازار سرمایه این ضرورت را ایجاب میکند که ماهیت این قراردادها بهدقت مورد بررسی قرار گیرد.
دانلودها
مراجع
Katouzian, N. (2006). Specific Contracts. Tehran: Public Publishing Company.
Masjed Saraei, H. (2019). Legal-Religious Analysis of the Basis of Gharar in Insurance. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law Research(33).
Mirzaie Qomi, A. b. M. H. (1994). Comprehensive Responses to Questions. Tehran: Keyhan Institute.
Misbahi Moghadam, G. R., & Ismail Rostamzadeh, G. (2018). Gharar in Options Transactions on Stocks from the Perspective of Imamiyah Jurisprudence. Quarterly Journal of Economic Studies.
Mo'men Qomi, M. (1999). The Place of Participation Bonds in the Islamic Economic System. Quarterly Journal of Knowledge.
Mohaghegh Damad, S. M. (1984). Principles of Jurisprudence in the Civil Section. Islamic Sciences Publishing.
Mohammadi, A. (2004). Foundations of Islamic Legal Interpretation. Tehran: University of Tehran.
Mousavi Bojnordi, S. M., & Shirazi, M. R. (2010). Ambiguity and the Necessity of Clarifying the Subject of the Transaction. Quarterly Journal of Jurisprudence and Legal Foundations.
Mousavian, S. A. (2013). The Jurisprudential Foundations of Money and Capital Markets and Their Applications. Quarterly Journal of Islamic Knowledge.
Mousavian, S. A., & Hassan Bahari, G. (2013). Jurisprudential Foundations of Islamic Financial Instruments. Tehran: Imam Sadiq University Publications.
Nazarpour, M. N., Mohammad Reza Yousefi Sheikh, R., & Meimanat, E. (2011). Investigating the Indicators of Prohibition of Gharar in the Performance of Interest-Free Banking in Iran: A Case Study of Tejarat Bank in Mashhad. Quarterly Journal of Islamic Economics.
Pir Hadi, M. R. (2017). Contingent Contracts with Emphasis on Contingent Sale. Journal of Free Legal Research(5), 1-1.
Saleh Abadi, A. (2003). Stock Trading in the Stock Market from an Islamic Perspective. Quarterly Journal of Religion and Communications(20), 1-1.
Soleimani, M. (2010). The Foundations of Risk-Taking in Transactions in Iranian Civil Law Government Thesis, Payame Noor University, Ministry of Science, Research and Technology].
Soltani Ramazani, H. (2006). Examining Gharar Transactions in Investment Companies. Journal of the Stock Market(60).
Taskhiri, M. A. (2007). The Religious Foundations of Islamic Securities (Sukuk). Quarterly Journal of Islamic Economics(27).
Taskhiri, M. A. (2016). The Evidence Against Gharar and Its Impact on Transactions. Biannual Journal of Comparative Jurisprudence(1).
Vahdati Shabiri, H. (2000). The Unknown Nature of the Subject of the Transaction. Qom: Islamic Advertising Office Publications.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 حسین بهدادفر, فرج الله براتی, علیرضا جرجرزاده, زینب درویشی (نویسنده)

این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.