مفهوم عدالت اصلاحی در اجرای حدود اسلامی: مطالعه‌ای تطبیقی با عدالت ترمیمی

چکیده

عدالت به عنوان یکی از مفاهیم بنیادی در فقه اسلامی همواره مورد توجه قرار گرفته است. عدالت اصلاحی، مفهومی در چارچوب شریعت اسلامی، بر جبران خسارت قربانیان و اصلاح مجرمان تأکید دارد و هدف آن بازگرداندن تعادل اجتماعی و تقویت همبستگی جامعه است. در مقابل، عدالت ترمیمی که در نظام‌های حقوقی مدرن توسعه یافته، با مشارکت قربانی، مجرم و جامعه در فرآیند عدالت، تلاش می‌کند تا روابط آسیب‌دیده را ترمیم کند و از تکرار جرم جلوگیری نماید. این مقاله با رویکردی تطبیقی، به بررسی مفاهیم، اصول و موارد اجرایی عدالت اصلاحی در فقه اسلامی و عدالت ترمیمی در نظام‌های مدرن پرداخته و اشتراکات و تفاوت‌های میان آن‌ها را تحلیل کرده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که با وجود تفاوت‌های مبنایی در اصول و مشروعیت، اهداف مشترکی مانند تأمین حقوق قربانیان، اصلاح مجرمان و بازسازی روابط اجتماعی در هر دو رویکرد وجود دارد. تطبیق این دو مفهوم می‌تواند به بهبود نظام‌های قضایی اسلامی از طریق تلفیق ابزارهای عملی عدالت ترمیمی با اصول شریعت اسلامی منجر شود. این تطبیق نه‌تنها موجب کاهش تنش‌های اجتماعی و تقویت همبستگی جامعه خواهد شد، بلکه به بهبود اعتماد عمومی به نظام قضایی اسلامی نیز کمک می‌کند. مقاله حاضر ضمن بررسی این مفاهیم، پیشنهاداتی برای استفاده از تجربیات موفق عدالت ترمیمی در چارچوب شریعت اسلامی ارائه می‌دهد.