تحلیل حقوق شهروندی از دیدگاه فقه و اعلامیه حقوق جهانی بشر با تاکید بر آزادیهای مشروع
کلمات کلیدی:
حقوق شهروندی, فقه اسلامی, اعلامیه حقوق بشر, آزادیهای مشروع, حقوق بشرچکیده
حقوق شهروندی یکی از ارکان اساسی هر جامعه مدنی است که بهعنوان مجموعهای از حقوق و آزادیها، شرایط لازم برای زندگی انسانی و شرافتمندانه را فراهم میآورد. این حقوق در جوامع مختلف تحت تأثیر عوامل فرهنگی، اجتماعی و دینی شکل میگیرد و در نظامهای حقوقی مختلف، تفسیر و اجرا میشود. در این میان، فقه اسلامی بهعنوان یک نظام حقوقی معتبر و جامع، نقش مهمی در تعیین و تبیین حقوق شهروندی ایفا میکند.از سوی دیگر، اعلامیه جهانی حقوق بشر بهعنوان یک سند بینالمللی، اصول و استانداردهای جهانی برای حقوق بشر را ارائه میدهد. این اعلامیه بهطور خاص بر آزادیهای فردی، اجتماعی و سیاسی تأکید دارد و هدف آن ارتقاء کرامت انسانی در سطح جهانی است. تحلیل حقوق شهروندی از منظر فقه اسلامی و اعلامیه جهانی حقوق بشر، با تأکید بر آزادیهای مشروع، به بررسی نقاط قوت و چالشهای موجود در این دو نظام میپردازد. از یک سو، فقه اسلامی با تأکید بر ارزشهای اخلاقی و دینی، به حقوق شهروندان توجه دارد و اصولی چون عدالت، مساوات و احترام به کرامت انسانی را در نظر میگیرد. از سوی دیگر، اعلامیه جهانی حقوق بشر با رویکردی سکولار و جهانی، سعی در تأمین حقوق بشر برای تمامی انسانها بدون در نظر گرفتن دین، نژاد یا ملیت دارد. مفهوم آزادی مد نظر منابع حقوقی و اسلامی به صورت عمومی است و با مفهوم آزادی مد نظر متفکران غربی که در اعلامیه جهانی حقوق بشر ذکر شده است، در عین وجود شباهت در معنا و عرصه، از نظر بنیادین با یکدیگر متفاوت هستند.از نظر نظام حقوقی ایران که برگرفته از نظام حقوقی اسلام است، آزادی مطلق پذیرفته نیست و آزادی باید توام با کرامت انسانی و توجه به جهان بینی اسلام و در نظر گرفتن معاد و دوری از گسترش فحشا و منکر در جامعه باشد. اما آزادی مد نظر اعلامیه جهانی حقوق بشر، تنها یک قید دارد: عدم تعرض به حقوق و آزادیهای دیگران.به نظر میرسد که محدودیتهای آزادیهای مشروع در فقه و اعلامیه جهانی حقوق بشر با یکدیگر یکسان نیستند.در فقه اسلامی، نهاد شهروندی به رسمیت شناخته شده است. شهروندان از حقوق و مسئولیتهای متعددی برخوردارند و حکومت موظف است این حقوق را رعایت کند و از شهروندان بخواهد که مسئولیتهای خود را انجام دهند.
دانلودها
مراجع
Abbasi Lahiji, B. (2022). Human Rights in Islam, Iran, and International Documents (Civil, Political, Economic, Social, and Cultural Rights). Dadgostar Publications.
Amini, E. (2019). Justice in Islam. Bostan Ketab Publications.
Amnesty International. (2020). Freedom of Expression: A Guide for Activists. https://www.amnesty.org/en/documents/pol30/1501/2020/en/
Bagherzadeh, M. R. (2017). Jurisprudence and Human Rights. Imam Khomeini Educational and Research Institute Publications.
Bahadori Jahromi, A., & Hosseini, L. (2017). Human Rights in Islam. Pejvak Adalat Publications.
Bahramvand, H. (2024). History and Evolution of the Concept of Human Rights in Different Generations. https://civilica.com/doc/1955692
Human Rights Watch. (2021). World Report 2021: Events of 2020. https://www.hrw.org/world-report/2021
McGoldrick, D. (2001). Human Rights and Common Sense: A Guide to the Law and Practice of the European Convention on Human Rights. Oxford University Press.
Mortazaei, S. A. (2013). Freedom of Expression and its Scope from the Perspective of Jurisprudence and Law. Journal of Jurisprudence, 1.
Mousavi Far, R. (2014). Civil Institutions and Human Rights. Tehran University Publications.
Mousavi, M. (2017). Comparative Study of the Legal Status of Citizenship in the Constitutional Law of the Islamic Republic of Iran. Journal of Citizenship Rights Studies, 5.
Nejati Hosseini, S. M. (2011). Modern Civil Society and Participation. Journal of Urban and Rural Management, 2(5).
O’Reilly, T. (2010). The Future of News: Rethinking the News Industry in the Digital Age. Cambridge University Press.
Orangi, M. (2023). Jurisprudential Foundations of Citizenship Rights in the Iranian and Islamic Legal Systems. Journal of Jurisprudence and Foundations of Islamic Law, 16(3).
Sadegh Khani, N., Jafari, M. J., & Ranjbar, R. (2020). Analysis of Citizenship Rights in the Constitutional Law of the Islamic Republic of Iran. Journal of Medical History, 12(13).
Shakouri, A. F. (2009). Islamic Political Jurisprudence. Bostan Ketab Publications.
Sharifi, A. R. (2014). Civil Liability Arising from Human Rights Violations. Jungle Publications.
United Nations. (1966). International Covenant on Civil and Political Rights. https://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/ccpr.aspx
Zarei, F. (2021). Examination of the Right to Property from the Perspective of Iranian Jurisprudence and Law. 7th National Conference on Management Studies in Humanities.