جایگاه عدم‌النفع در مسئولیت مدنی و امکان‌سنجی مطالبه آن در حقوق ایران و فرانسه
کلمات کلیدی:
مسئولیت مدنی, عدم‌النفع, ضرر مسلم, فقه امامیه, حقوق فرانسهچکیده
مسئولیت مدنی در حقوق ایران و فرانسه بر اصل جبران کامل خسارت استوار است؛ اما جایگاه «عدم‌النفع» یا محرومیت از منفعت مسلم همواره محل مناقشه بوده است. هدف این پژوهش، بررسی مبانی نظری و فقهی، تحلیل قوانین ایران و فرانسه، و تبیین امکان مطالبه عدم‌النفع به‌عنوان ضرر قابل جبران است. پرسش اصلی آن است که آیا حقوق ایران و فرانسه، با وجود تأکید بر جبران خسارت، در عمل پذیرای جبران عدم‌النفع هستند یا خیر؟روش تحقیق در این مقاله تحلیلی ـ تطبیقی است؛ بدین معنا که با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای، متون قانونی و آرای قضایی، ابتدا مبانی فقهی و حقوقی مسئولیت مدنی در ایران بررسی شده و سپس با نظام حقوقی فرانسه مقایسه گردیده است.یافته‌ها نشان می‌دهد که در حقوق ایران، با وجود پشتوانه‌های فقهی مانند قواعد لاضرر، اتلاف و تسبیب، و نیز پذیرش نظری برخی حقوقدانان برجسته، تبصره ۲ ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی مانعی برای پذیرش صریح عدم‌النفع ایجاد کرده است. رویه قضایی نیز متعارض است؛ برخی آراء دیوان عالی کشور عدم‌النفع مسلم را قابل مطالبه دانسته، اما محاکم بدوی اغلب به نفی آن گرایش داشته‌اند. در مقابل، در حقوق فرانسه، ماده ۱۲۳۱-۲ قانون مدنی صراحت دارد که خسارت شامل زیان‌های وارده و منافعی است که شخص از آن‌ها محروم شده است. رویه قضایی نیز با تفکیک میان فوت منفعت مسلم و از دست دادن فرصت، الگوی منسجمی ارائه کرده است.نتیجه پژوهش آن است که پذیرش جبران عدم‌النفع مسلم، ضرورتی برای تحقق عدالت و حمایت از حقوق زیان‌دیدگان است. در ایران، اصلاح تقنین و ایجاد وحدت رویه قضایی می‌تواند گامی اساسی در جهت رفع ابهامات موجود باشد.
دانلودها
مراجع
Ansari, M. (1994). Al-Makasib. Maktabat al-Davari.
Conté, M. (2020). La responsabilité civile. Dalloz.
Jourdan, J. (2006). Droit civil: la responsabilité civile. SAMT.
Katouzian, N. (2007). Civil Law: General Rules of Contracts. Enteshar Publishing Company.
Khalilian, A. (2012). An Analysis of Note 2 of Article 515 of the Civil Procedure Code. Judiciary Legal Journal(78), 83-99.
Madadi, M. (2009). 'Adam al-Naf' (Loss of Profit) in Iranian Jurisprudence and Law. Journal of Islamic Law(45), 153-174.
Mousavi Bojnourdi, M. H. (1998). Al-Qawa'id al-Fiqhiyyah. Islamic Sciences Publishing Center.
Safaei, S. H. (2003). Civil Law: Civil Liability. Mizan Publications.
Safaei, S. H., & Rahimi, M. (2020). Civil Liability in the Iranian Legal System. SAMT.
Yazdanian, F. (2000). Foundations of Civil Liability in Jurisprudence and Law. SAMT.
Zamani, E. (2021). Compensation for Loss of Profit in Iranian Judicial Precedent. Private Law Research(3), 105-130.
دانلود
چاپ شده
ارسال
بازنگری
پذیرش
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2025 Manouchehr Asadi (Author); Babak Rezapour; Hossein Javadi (Author)
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
