اصول حاکم بر روند دادرسی عادلانه از منظر فرآیند کیفری

چکیده

اصول دادرسی عادلانه و منصفانه كه مبتنی بر هدف آرمانی عدالت محوری در رسیدگی‌های قضایی است، همواره در تعالیم ادیان مختلف الهی به ویژه دین مبین اسلام مورد تأكید قرار گرفته است. علاوه بر تأكید عمومی احكام الهی دین اسلام بر رعایت عدالت و انصاف در همه امور، به ویژه توجه به عدالت در مقام قضاوت بیش از هر جایگاه دیگری مورد تأكید قرار گرفته است.

دادرسی كیفری یك روش كشف حقیقت است، اطمینان از اینكه رسیدگی قضایی ما را، به درستی، به كشف حقیقت می‌رساند بستگی به رعایت كامل قواعدی دارد كه از پیش به این منظور وضع شده‌اند.

قانونگذار جمهوری اسلامی ایران برای اولین بار در طول تاریخ حقوق كیفری مدون كشور، با تصویب قانون آیین دادرسی كیفری مصوب 1392 مهم‌ترین اصول حاكم بر دادرسی عادلانه و منصفانه را در فصل اول از بخش اول (كلیات) این قانون تحت عنوان تعریف آیین دادرسی كیفری و اصول حاكم بر آن (مواد 2 الی 7) به رسمیت شناخته و در بخش‌های بعدی جلوه‌ها و تضمینات رعایت این اصول را در مراحل مختلف دادرسی پیش‌بینی كرده است كه ازجمله می‌توان به این اصول اشاره نمود: مستند به قانونی بودن دادرسی كیفری، تضمین حقوق طرفین دعوی، اصل تساوی افراد در برابر قانون، اصل بی‌طرفی و استقلال مقام قضایی، اصل سرعت و عدم اطاله دادرسی، اصل برائت، اصول لزوم آگاهی فوری متهم از موضوع و ادله اتهام، اصل حق دسترسی متهم به وكیل و سایر حقوق دفاعی، اصل لزوم آگاهی سایر افراد دخیل در فرآیند كیفری از حقوق خود.