تحلیل تطبیقی اصل لزوم قراردادها در فقه امامیه و حقوق ایران با نظام حقوقی فرانسه (با تأکید بر نظریه حسن نیت)

نویسندگان

    رضا فطین آذر * گروه حقوق، واحد ماکو، دانشگاه آزاد اسلامی، ماکو، ایران. Reza.fatinazar@iau.ac.ir

کلمات کلیدی:

لزوم قراردادها, فقه امامیه, حقوق ایران, حقوق فرانسه, حسن نیت, خیارات, عدالت قراردادی

چکیده

اصل لزوم قراردادها یکی از بنیادی‌ترین ارکان حقوق خصوصی و نظم معاملاتی است و در نظام‌های حقوقی مختلف با مبانی و پیامدهای متفاوتی تبیین می‌شود. این پژوهش با رویکرد مروری ـ تحلیلی، اصل لزوم را در سه منظومه فقه امامیه، حقوق ایران و نظام حقوقی فرانسه به‌صورت تطبیقی بررسی می‌کند و نقش نظریه حسن نیت را در تحول معنایی و کارکردی این اصل مورد واکاوی قرار می‌دهد. در فقه امامیه، لزوم قراردادها بر پایه ادله شرعی، اصول عقلایی و قواعد اخلاقی همچون صدق، امانت و منع غش بنا شده و خیارات به‌عنوان سازوکارهای تنظیم‌کننده، از اجرای خشک و غیرعادلانه لزوم جلوگیری می‌کنند. در حقوق ایران، مواد ۲۱۹ تا ۲۲۴ قانون مدنی بازتاب مستقیم همین مبانی‌اند و رویه قضایی نیز با تفسیر مضیق از خیارات، لزوم را اصل و فسخ را استثنا دانسته است. در مقابل، حقوق فرانسه پس از اصلاحات ۲۰۱۶، با ارتقای حسن نیت به اصل الزام‌آور در ماده ۱۱۰۴، مدل جدیدی از لزوم را عرضه کرده که مبتنی بر همکاری، شفافیت و عدالت قراردادی است. مقایسه سه‌جانبه نشان می‌دهد که اگرچه هر سه نظام در پذیرش اصل لزوم مشترک‌اند، اما نقش حسن نیت در آنها متفاوت است: در فقه امامیه ضمنی، در حقوق ایران پراکنده و غیرصریح، و در فرانسه کاملاً منسجم و الزام‌آور. این مطالعه نتیجه می‌گیرد که بهره‌گیری از ظرفیت‌های فقه امامیه و تجربه حقوق فرانسه می‌تواند زمینه‌ساز تقویت دکترین حسن نیت در حقوق ایران و ارتقای کارآمدی و عدالت قراردادها شود.

دانلودها

دسترسی به دانلود اطلاعات مقدور نیست.

مراجع

Abdoli, R., Afsharnia, T., & Rajabzadeh Estahbani, A. (2022). Governing Laws on Electronic Contracts from the Perspective of Imamiyyah Jurisprudence and Iranian Codified Law. Interdisciplinary Quarterly of Jurisprudence(8).

Aghapour, H. (2018). The Method of Compelling the Performance of Contractual Obligations (Iranian Law - Imami Jurisprudence). Quarterly Journal of Comparative Law Research: Justice and Equity, 1(1).

Bagheri Asl, H. (2020). Mandatory Rules of Contracts in Imami Jurisprudence. Majd Publications.

Daneshvar, A. (2020). A look at the legitimacy of the sale contract with a floating price from the perspective of jurisprudence and Iranian law. 1-29.

Ganji, L., & Hatami Pour, M. (2020). Analytical Examination of the Nature and Effects of Chain Contracts (Contractual Networks) in Iranian Law, Jurisprudence, and International Commercial Law. Judgment Quarterly, 20(104), 127.

Ghaffari-Sattar, S. M. M. (2021). Examining the Validity and Enforcement of Surrogacy Contracts in Iranian Jurisprudence and Law. Horizons of Humanities, 59(5), 15-30.

Habibian, H., Yazdanian, A., Darabpour, M., & Ayati, S. M. (2022). Responsibility of negotiators in pre-contractual phase based on international documents, leading legal systems (German, French, and English law) and Iranian law. Medical Law, 16(Special Issue on Legal Developments), 9-29.

Karimi, A., & Salimian, A. (2022). The Obligation of Good Faith in Contracts in Iranian and French Law. Journal of Legal Civilization, 4(8).

Kazemi, M. (2022). The Nature and Basis of Contractual Liability: A Comparative Study in Islamic and French Law. Quarterly Journal of Comparative Research on Islamic and Western Law, 9(3).

Khoobiyari, H., & Tabatabaei, M. S. (2021). Analysis of the Nature of the 'Covenant Contract' by Re-Reading the Concept of 'Obligation' in Iranian Law. Two-Yearly Scientific Journal of Islamic Jurisprudence Studies and Legal Foundations, 15(43), 105-127.

Maleki, Z., & Ghazanfari, H. (2021). The Place of Contract in Electronic Contracts and Its Legal Effects. Journal of Political Science, Law, and Jurisprudence Studies, 7(2), 314-329.

Mohaghegh Damad, S. M., Qanavati, J., Vahdati Shabiri, S. H., & Abdi Pour, E. (2019). Contract Law in Imamiyah Jurisprudence. Samt Publishing.

Safizadeh, S. (2022). The Role of Registration in Contractual Transfer of Immovable Property in Iran: A Comparative Study with English, Swiss, and French Law. Judiciary Legal Journal(118).

Shamsollahi, M. (2021). Unfair Terms in Commercial Contracts with a Comparative Study of French Law. Bi-Quarterly Journal of Comparative Law(16), 209-238.

Vatani, Z., Zamaniyan, M., & Soltan Ahmadi, J. (2023). An Economic-Comparative Analysis of the Efficient Breach Theory with Contractual Liability in Iranian, French, and Common Law. Judicial Legal Perspectives Quarterly, 28.

دانلود

چاپ شده

۱۴۰۳/۰۶/۲۹

ارسال

۱۴۰۳/۰۱/۱۸

بازنگری

۱۴۰۳/۰۵/۱۰

پذیرش

۱۴۰۳/۰۵/۱۷

شماره

نوع مقاله

مقالات

ارجاع به مقاله

فطین آذر ر. (1403). تحلیل تطبیقی اصل لزوم قراردادها در فقه امامیه و حقوق ایران با نظام حقوقی فرانسه (با تأکید بر نظریه حسن نیت). دانشنامه فقه و حقوق تطبیقی، 2(2)، 414-435. https://jecjl.com/index.php/jecjl/article/view/435

مقالات مشابه

1-10 از 245

همچنین برای این مقاله می‌توانید شروع جستجوی پیشرفته مقالات مشابه.